Co to jest mleczko pszczele (royal jelly) ?
Mleczko pszczele powstaje w gruczołach gardzielowych młodych pszczół robotnic i służy do karmienia larw pszczół i trutni przez pierwsze 3 dni życia oraz matek pszczelich w okresie całego życia larwalnego i w czasie składania przez nie jajeczek. Różnice w sposobie odżywiania larw uważane są za główny czynnik odpowiedzialny za różnice w rozwoju robotnic i królowej. Larwy królowej są obficie karmione mleczkiem pszczelim tworzonym przez młode robotnice (w wieku 5–14 dni), natomiast larwy robotnic tylko przez pierwsze trzy dni. Odmienna dieta królowej prowadzi do zmian w ekspresji genów. Królowa dzięki mleczku pszczelemu może żyć nawet do siedmiu lat (pszczoły robotnice zwykle maksymalnie 45 dni) i składać dziennie tyle jaj, ile sama waży (około 2,5 tysiąca).
Mleczko pszczele obecnie stosuje się w praktyce farmaceutycznej, spożywczej i kosmetycznej w postaci liofilizowanej lub konserwowanej miodem. Wymaga ono szczególnych warunków produkcji oraz przechowywania. Produkt bardzo trudny do pozyskania ze względu na potrzebę wykorzystania do prawidłowego rozwoju rodziny pszczelej. Możliwy do odebrania z ula tylko w krótkim okresie sezonu pszczelarskiego w bardzo niewielkich ilościach.
Skład mleczka pszczelego
Skład chemiczny mleczka pszczelego jest dość zróżnicowany. Zawiera ono przeciętnie 35% suchej masy, w której znajduje się średnio 13,5% białka, 3,7% lipidów, 12% węglowodanów, około 3% innych substancji organicznych oraz do 1,2% związków mineralnych.
Białko mleczka pszczelego należy do wysokowartościowych i zawiera od 18 do 25 aminokwasów, przy czym 9 z nich zalicza się do egzogennych, niezbędnych dla organizmu. Warto dodać, że około 10% aminokwasów występuje w stanie wolnym, dobrze przyswajalnym przez organizm człowieka.
Białko mleczka pszczelego składa się głównie z albumin i globulin. W mleczku pochodzącym od pszczół rasy krajowej znajduje się przeciętnie 40% albumin i 60% globulin, w tym około 20% γ-globulin. W mleczku pszczelim występują ponadto enzymy. Do najważniejszych należą: proteazy, kwaśna fosfataza, amylaza, inwertaza. Mleczko pszczele zawiera także substancję białkową o nazwie rojalizyna, która wykazuje silne działanie przeciwdrobnoustrojowe.
W skład mleczka pszczelego wchodzą substancje lipidowe, wśród których wyróżniamy kwasy tłuszczowe nasycone i nienasycone, w tym NNKT, fosfolipidy, sterole i woski. Najbardziej charakterystyczną grupą są kwasy karboksylowe nienasycone, których głównym przedstawicielem jest kwas 10-hydroksy-2-decenowy. Jego zawartość wśród kwasów tłuszczowych może dochodzić do 66%.
Mleczko pszczele zawiera poza tym około 5% kwasów organicznych, które warunkują jego kwaśny smak. Swoistymi dla tego produktu są kwasy: pirogronowy i mlekowy.
W mleczku pszczelim w stosunkowo dużej ilości występuje neurohormon acetylocholina. Poza tym produkt ten charakteryzuje się nieznaczną zawartością hormonów płciowych, takich jak estradiol, progesteron i testosteron (średnie zawartości odpowiednio: 610, 140 i 117 ng/100 g).
Z cukrów redukujących w mleczku pszczelim występują przede wszystkim glukoza i fruktoza. W mniejszej ilości stwierdzono cukry złożone, takie jak sacharoza, maltoza i gencjobioza.
Mleczko pszczele jest bogatym produktem witaminowym. W dużych ilościach występuje kwas pantotenowy, kwas nikotynowy, witamina PP oraz inozytol. W mniejszych ilościach obecne są witaminy: B1, B2, B6, C, biotyna, kwas foliowy i witamina B12. Natomiast witaminy rozpuszczalne w tłuszczach (A, D, E) występują w mleczku pszczelim w śladowych ilościach. W produkcie tym wykryto dotychczas 22 biopierwiastki. Wśród makroelementów dominują: fosfor, potas i siarka. Z mikroelementów warto wymienić cynk, żelazo, miedź i mangan.
Właściwości mleczka pszczelego.
Badania laboratoryjne wskazują, że mleczko pszczele wywiera korzystny wpływ na ośrodkowy układ nerwowy, a mianowicie wzmaga działalność kory mózgowej. Za działanie to odpowiedzialny jest między innymi kwas γ-aminomasłowy, który odgrywa ważną rolę w przewodzeniu impulsów nerwowych. W efekcie mleczko pszczele wywołuje pobudzenie oraz stan odnowy fizycznej i psychicznej.
Jedną z najważniejszych właściwości biologicznych mleczka pszczelego jest wzmaganie procesów przemiany materii i odnowy tkanek. U zwierząt doświadczalnych usprawniało ono przemianę białkową, podwyższało liczbę krwinek czerwonych i poziom hemoglobiny. Przypuszcza się, że w dużym stopniu przyczyniają się do tego jony żelaza i cynku występujące w mleczku pszczelim. U zwierząt obserwowano także szybki przyrost masy ciała, zwiększoną żywotność, przyspieszone dojrzewanie płciowe, wzmożenie aktywności rozrodczej oraz przedłużenie życia o około 30% w porównaniu z grupami kontrolnymi. Badania dowodzą, że mleczko pszczele jest produktem o wysokiej wartości odżywczej i dobrej przyswajalności przez organizm. Walory te zawdzięcza ono obecności takich związków, jak aminokwasy, cukry, witaminy, biopierwiastki oraz enzymy i wolne kwasy tłuszczowe.
Doświadczenia wykazały, że mleczko pszczele charakteryzuje się wyraźnymi właściwościami odnawiającymi. Przyspieszało ono odbudowę tkanek miękkich, skracając czas gojenia ran i oparzeń. Wpływało także na odnowę komórek odpowiedzialnych za gojenie się tkanki kostnej oraz zapobiegało odwapnieniu kości po ciężkich złamaniach. Liczne badania wskazują, że mleczko pszczele przedłuża życie zwierzętom laboratoryjnym z nowotworami przeszczepialnymi. Korzystne wyniki otrzymano między innymi w przypadku białaczek oraz raka Ehrlicha. Uważa się, że działanie to związane jest z obecnością w mleczku pszczelim nienasyconych kwasów tłuszczowych, w tym kwasu 10-hydroksy-2-decenowego.
Często podkreśla się znaczny wpływ mleczka pszczelego na układ krwiotwórczy. Zwłaszcza małe dawki tego produktu (do 10 mg dziennie) zwiększają objętość krwinek czerwonych i poziom zawartej w nich hemoglobiny, a także żelaza w surowicy krwi.
Interesujące okazało się działanie mleczka pszczelego na układ kostny zwierząt doświadczalnych. Pod wpływem mleczka pszczelego złamania kości u królików zrastały się prawie trzykrotnie szybciej niż u zwierząt kontrolnych.
Mleczko pszczele odznacza się przede wszystkim działaniem adaptogennym. Poprzez wpływ na ośrodkowy układ nerwowy reguluje ono czynności fizyczne i psychiczne człowieka, prowadząc między innymi do usunięcia zmęczenia, poprawy samopoczucia, polepszenia wzroku, zwiększenia koncentracji i przywrócenia równowagi psychicznej. Z tego względu mleczko pszczele polecane jest w stanach zmęczenia fizycznego, a także w wyczerpaniu nerwowym, obniżeniu sprawności umysłowej i bezsenności.
Poza tym mleczko pszczele powoduje wyraźny wzrost odporności organizmu na zakażenia na drodze pobudzenia wytwarzania makrofagów i γ-globulin.
Kiedy warto stosować ?
Stosowane jest z powodzeniem w zaburzeniach krążenia mózgowego i miażdżycy tętnic mózgowych oraz w niektórych schorzeniach nerwowych i psychicznych wynikłych z obniżenia energii życiowej. Wpływa także na podwyższenie sprawności słuchu i wzroku, polepszenie obrazu krwi oraz unormowanie poziomu glukozy w surowicy krwi. Biorąc pod uwagę właściwości odżywcze, mleczko pszczele podaje się przy niedożywieniu u małych dzieci, jak również w zaburzeniach odżywiania i trawienia u dzieci starszych.
Już w krótkim czasie powoduje ono wzrost łaknienia mleka, przyrost masy ciała i unormowanie czynności trawiennych. Stwierdzono także, że mleczko pszczele w trakcie wzmożonej przemiany materii lub w stanach niedożywienia u osób dorosłych, prowadzi do szybkiej odnowy białek ustrojowych, przyrostu masy ciała oraz uzupełnienia podstawowych substancji odżywczych. Z tego względu stosowane jest ono w okresie rekonwalescencji po ciężkich i wyniszczających chorobach oraz zabiegach chirurgicznych. Mleczko pszczele okazało się szczególnie korzystne w zapobieganiu chorób u ludzi starszych. Polecane jest często w okresie przekwitania oraz zaburzeniach krążenia wieńcowego, podwyższonym ciśnieniu tętniczym krwi i schorzeniach miażdżycowych naczyń kończyn dolnych. Podawanie mleczka pszczelego w schorzeniach przewodu pokarmowego, spowodowanych upośledzonym trawieniem i wchłanianiem u osób starszych, takich jak zaparcia i niedożywienie jest również uzasadnione. Niemałą rolę odgrywa ono także w osteoporozie (zrzeszotnieniu kości), złamaniach i innych schorzeniach układu kostnego
Dawkowanie.
Jako najniższe dawkowanie terapeutyczne mleczka pszczelego przyjmuje się 500 mg tego produktu (w świeżej formie) dziennie. A zatem suplementacja diety powinna być o około 70% niższa w porównaniu do tego dawkowania, tj. 150 mg mleczka pszczelego dziennie dla osób dorosłych i odpowiednio mniejsza dla dzieci (np. 37,5 mg dziennie).